Makedonya Cumhuriyeti Hakkında Genel Bilgi

Makedonya Cumhuriyeti (Makedonca:  Република Македонија / Republika Makedoniya, veya kısaca Makedonya, Balkanlar’da bir ülke. Kuzeyde Sırbistan ve Kosova, batıda Arnavutluk, güneyde Yunanistan, doğuda Bulgaristan ile komşudur. Birleşmiş Milletler tarafından 1993 yılında tanınan ülke, Yunanistan’ın itirazı sonucu Birleşmiş Milletler tarafından Makedonya Eski Yugoslav Cumhuriyeti adıyla tanınmaktadır.

Makedonya, 542 yıl Osmanlı İmparatorluğu hâkimiyeti altında kalmıştır ve birçok Türk izi taşımaktadır.

Bugünkü Makedonya toprakları, tarihte birçok devlet ve imparatorluğun sınırları içinde olmuştur. Bunlar içinde Roma İmparatorluğu (sonrasında Doğu Roma İmparatorluğu) ve Osmanlı İmparatorluğu, bölgede hüküm süren imparatorluklardandır.

600 yıla yakın süre Osmanlı egemenliğinde kalan bölge, 20. yüzyılda Yugoslavya Sosyalist Federatif Cumhuriyeti’nin en güney kısımlarını oluşturmuştur.

1991 yılında özerk cumhuriyet Makedonya, Yugoslavya Sosyalist Federatif Cumhuriyeti’nın iç savaşlara girdiği dönemde bağımsızlığını ilan etmiştir.

Makedonya Cumhuriyeti’nin tek büyük ırmağı tam ortasından geçen Vardar Nehri’dir. Ülkede yüksekliği 2,000 metreyi geçen 16 dağ bulunmakla birlikte, en büyük göller Arnavutluk, Yunanistan ve Makedonya Cumhuriyeti’nin kesiştiği noktada bulunan Ohri, Prespa ve Doyran Gölü’dür.

Makedonya’nın idari yapılanmasında aşağıdaki sistemlerden oluşur:

İstatistiksel Bölgeler
Belediyeler

Makedonya’nın istatistiksel bölgeleri şunlardır:
Üsküp Bölgesi
Doğu Bölgesi
Kuzeydoğu Bölgesi
Pelagonya Bölgesi
Polog Bölgesi
Güneydoğu Bölgesi
Güneybatı Bölgesi
Vardar Bölgesi

Makedonya’nın istatistiksel bölgeleri şunlardır:
Üsküp Bölgesi
Doğu Bölgesi
Kuzeydoğu Bölgesi
Pelagonya Bölgesi
Polog Bölgesi
Güneydoğu Bölgesi
Güneybatı Bölgesi
Vardar Bölgesi

Belediyeler

Makedonya’da 84 belediye vardır. Ağustos 2004’te Makedonya idaresi tarafından, söz konusu 84 belediye yeniden düzenlenmiştir. Bu belediye merkezlerinden on tanesi Büyük Üsküp’ü oluşturur.

Makedonya Cumhuriyeti nüfusu 2002 nüfus sayımına göre 2.022.547 kişidir.[2] Halkın %58i büyük şehirlerde toplanmıştır

Makedonya Cumhuriyeti çok etnik yapıya sahip bir devlettir. 2002 sayımlarına göre en büyük nüfus 1.297.981 kişiyle Makedonlar’a aittir. Sonraki dağılım Arnavutlar 509.083; Türkler 77.959; Romanlar 53.879; Sırplar 35.939; Boşnaklar 17.018; Ulahlar 9695 şeklinde oluşmuştur.

Ohri’deki Aziz Kliment ve Pantheleimon kilisesi

Üsküp’te Mustafa Paşa Camii

Makedonya Cumhuriyeti’nde en yaygın din %64.7 ile Makedon Ortodoks Kilisesi’ne bağlı Ortodoksluk, %34.3 ile en yaygın ikinci din İslam’dır. Makedonya Cumhuriyeti oran açısından Türkiye, Kosova, Arnavutluk ve Bosna-Hersek’ten sonra Avrupa’daki en büyük Müslüman nüfusu barındırır.[kaynak belirtilmeli

Ülkede Müslümanlar’ın büyük çoğunluğunu Arnavutlar oluşturmaktadır. Bunun yanı sıra Türkler, Boşnaklar ve 40,000 – 80,000 kadar nüfusa sahip oldukları tahmin edilen bir Müslüman Makedon topluluğu da vardır. Müslüman Makedonlar, Hristiyanlardan ayırt edilmek için kendilerine Torbeş demektedirler.[4] Ülkede 1200 kilise, 400 cami bulunur. Üsküp’de Ortodoks ve İslam dinine mensup insanlar için değişik okullar vardır.

Günümüzde Makedonya

Ülkenin başkenti Üsküp 500,000 civarındaki nüfusuyla aynı zamanda ülkenin en büyük şehridir. Ülkede Üsküp hariç büyük şehirler Manastır, Kumanova, Pirlepe, Kalkandelen, Ohri, Köprülü, İştip, Gostivar ve Ustrumca’dır. Ülkede 50 kadar doğal ve yapay göl ve yüksekliği 2,000 metreden fazla 16 dağ bulunmaktadır.

Ülke Birleşmiş Milletler, Avrupa Konseyi, Frankofon, Dünya Ticaret Örgütü, Avrupa Güvenlik ve İşbirliği Teşkilatı’na üye olmakla birlikte Aralık 2005’den beri Avrupa Birliği ile müzakerede, Kuzey Atlantik Antlaşması Örgütü’ne de adaydır.

Makedonya Sorunu

Ülke 1991 yılında Yugoslavya’dan Makedonya ismi ile bağımsızlığını ilan etti. Birleşmiş Milletler ülkeyi 1993 yılında Eski Yugoslav Makedonya Cumhuriyeti (EYMC) (Makedonca: Поранешна Југословенска Република Македонија (ПЈРМ)) ismi ile tanıdığını duyurdu. Diğer uluslararası örgütler olan Avrupa Birliği, Kuzey Atlantik Antlaşması Örgütü, Uluslararası Para Fonu, Avrupa Yayın Birliği ve Uluslararası Olimpiyat Komitesi gibi örgütler ülkeyi Eski Yugoslav Makedonya Cumhuriyeti (EYMC) adıyla tanıdı.

Türkiye, Makedonya Cumhuriyeti’nin bağımsızlık ilanıyla beraber ülkeyi kendi ismi ile tanımıştır. Nitekim bu sebeple Makedonya’yı Eski Yugoslav Cumhuriyeti Makedonya ismiyle (FYROM) tanıyan NATO teşkilatına ait ve içinde Makedonya geçen tüm belgelerde metinde “FYROM” kısaltması geçerken belgenin sonundaki bir dipnotta Türkiye’nin ve diğer NATO üyeleri A.B.D, Arnavutluk, Bulgaristan, Estonya, Hırvatistan, İsveç, İzlanda, Kanada, Litvanya, Macaristan, Norveç, Polonya, Romanya ve Slovakya ile birlikte Makedonya’yı anayasal ismi ile tanıdığı ayrıca belirtilmiştir.

Diplomatik İlişkiler

Makedonya Cumhuriyeti’nin şu ülkelerde temsilcilikleri vardır: Amerika Birleşik Devletleri, Almanya, Arnavutluk, Avustralya, Avusturya, Belçika, Birleşik Krallık, Bosna-Hersek, Bulgaristan, Çin Halk Cumhuriyeti, Danimarka, Fransa, Hırvatistan, Hollanda, İspanya, İsveç, İsviçre, İtalya, Kanada, Katar, Macaristan, Mısır, Polonya, Romanya, Rusya Federasyonu, Sırbistan, Slovenya, Türkiye, Ukrayna, Yunanistan ve Vatikan.

MAKEDONYA TÜRKLERİ

Makedonya Türkleri, Makedonya Cumhuriyeti’nde yaşayan Türklerdir. Makedonya Türklerinin çoğu buraya 14. yüzyıl ve sonrasında; Osmanlı İmparatorluğu zamanında yerleşmiştir. 2002 nüfus sayımına göre 77.959 Türk, Makedonya’da yaşamaktadır.

Türkler güneybatı bölgesinde Merkez Jupa ve Plasnitsa belediyelerinde nüfusun çoğunluğunu oluşturmaktadır. Bunun yanında, Gostivar, Vrapçişte, Üsküp, Resne, Radoviş, Ustrumca, Struga, Debre, Köprülü, Kırçova, Ohri, Manastır, Kalkandelen, Valandova yerleşim bölgelerinde hatırı sayılır rakamlarla yaşamaktadır.

Söz konusu şehir ve kasabaların dışında da Makedonya’nın hemen her kesiminde Türk yaşamaktadır. Türkler ülkenin idari yapısına uymaktadırlar. Struga ve Ohri gibi turistik yerlerde de ciddi sayıda Türk esnaf mevcuttur.

Bölge, 1389’da Osmanlı İmparatorluğu’nun bölgeyi fethetmesi ile sistemli olarak Türkleşmeye başlamıştır. Bu tarihin öncesinde de Balkanlar’ın birçok kısmında olduğu gibi, Makedonya topraklarında da Kuman, Peçenek gibi çeşitli Türk boyları var olmuştur.

1453 İstanbul’un fethinden sonra Fatih Sultan Mehmet’in isteğiyle Anadolu’da bulunan Karamanoğullarının büyük bir bölümü Üsküp ve Gostivar bölgesine yerleştirilmiştir. 1900 ve 1910 senelerinde ve Balkan Savaşları döneminde bu bölgelerde bulunan Türklerin çoğu İstanbul’un Ümraniye, Kadıköy, Kartal, Maltepe ve Pendik, Zeytinburnu, Bayrampaşa, Gaziosmanpaşa gibi yerlerde yaşamaktadırlar. Bugün de Üsküp ve Gostivar şehirlerinde Türkler vardır.

Makedonya’da bugün Türk Demokratik Partisi (TDP), Türk Hareket Partisi (THP) ve Türk Millî Birlik Hareketi (TMBH) bölgede yaşayan Türkleri, siyasi mecralarda temsil etmektedirler. Makedonya Türklerini son hükümette (2011) Devlet Bakanı Hadi Nezir ve Mecliste de TMBH Genel Başkanı Erdoğan Saraç ve TDP Genel Başkanı Kenan Hasip milletvekilleri olarak temsil etmektedirler.

Makedonya’da Türkçe gazete, dergi yayınlanmakta, aynı zamanda Türkçe tiyatro ile radyo ve televizyon yayınları da yapılmaktadır. Filoloji Fakültesi dâhilinde de bir yüksek eğitim kurumu olarak Türk Dili ve Edebiyatı Bölümü de çalışmaktadır.